Stres w pracy – jak sobie z nim radzić?

Stres towarzyszy nam obecnie niemal każdego dnia, a jednym z jego głównych źródeł jest praca. Czym tak naprawdę jest oraz w jaki sposób możemy się przed nim chronić?

Definicja stresu

Stres jest reakcją biologiczną organizmu na czynniki stresujące, które dla każdego z nas mogą być inne. Opisuje się go jako stan zwiększonej aktywności systemu nerwowego przejawiający się poprzez myśli, uczucia oraz zachowania, które mają pomóc uporać się z trudną sytuacją. Krótkotrwały stres służył niegdyś jako jeden z mechanizmów przetrwania, natomiast dzisiaj wspomaga nas w pokonywaniu trudności codziennego życia lub adaptowaniu się do nowych sytuacji.

Przyczyny stresu w pracy

Według badań przeprowadzonych przez naukowców człowiek jest narażony na wiele stresujących czynników właśnie w pracy. Stres zawodowy jest powodowany presją wynikającą ze zbyt dużej liczby obowiązków, wysokich wymagań ze strony przełożonego lub innych pracowników. Na pojawienie się stresu wpływ może mieć sam rodzaj pracy, jej środowisko lub pracodawca. Brytyjski Departament do spraw Zdrowia i Bezpieczeństwa określił sześć głównych przyczyn stresu w pracy:

• nieosiągalne wymagania – zbyt duża liczba obowiązków, powielanie niezdrowych wzorców zawodowych oraz toksyczne środowisko pracy,
• ciągła kontrola – brak możliwości podejmowania decyzji, a tym samym kształtowania metod pracy oraz swojej ścieżki zawodowej,
• brak wsparcia – zbyt małe wsparcie ze strony przełożonego, kolegów czy przedsiębiorstwa,
• trudne relacje – konflikty z pracownikami, toksyczna atmosfera panująca w miejscu pracy,
• mglisty podział ról – brak klarowności co do zakresu posiadanych obowiązków, występowanie pokrywających się ze sobą ról przedsiębiorstwie, co prowadzi do konkurencji pomiędzy pracownikami,
• zmiany – niewłaściwe zarządzanie zmianą w organizacji, nieefektywne komunikowanie zmian pracownikom.

Do tego wypada dodać inne źródła stresu związane bezpośrednio z miejscem pracy. Należy do nich na przykład występowanie hałasu, wysoki poziom zapylenia, częste awarie urządzeń lub używanie niedostosowanych środków ochrony osobistej. Wszystko, co w sposób długotrwały zaburza komfort, może powodować utrzymywanie się poczucia stresu wśród pracowników.

Stres w pracy – objawy i skutki

Na poziomie biologicznym stres zawodowy objawia się poprzez pojawienie się napięcia w organizmie oraz utrzymywanie się wysokiego poziomu pobudzenia i niepokoju spowodowanego uczuciem braku radzenia sobie z sytuacją. W długoczasowej perspektywie stres może powodować:

• problemy kognitywne, takie jak choroby psychiczne, problemy z koncentracją oraz oceną sytuacji, zaburzenia snu,
• problem emocjonalne, w tym irytację, niecierpliwość, niepokój, izolowanie się od innych, a nawet depresję,
• kłopoty z utrzymaniem zdrowego stylu życia, w tym nadmierne spożywanie alkoholu, sięganie po narkotyki, wykształcenie się niezdrowych nawyków żywieniowych,
• fizyczne przypadłości, np. nudności, bóle w okolicach szyi i pleców, wysokie ciśnienie krwi oraz problemy natury sercowo-naczyniowej.

Bycie stale narażonym na stres wpływa również na charakter człowieka. Z osoby efektywnej i aktywnej może zmienić się w kogoś, kto wykazuje niskie zaangażowanie oraz unika mierzenia się z problemami. Ogromny i ciągły stres w pracy sprzyja również wykazywaniu niebezpiecznych zachowań, może być powodem coraz większej liczby nieobecności w pracy lub ciągłej zmiany stanowisk.

Jak radzić sobie ze stresem w pracy?

Istnieje wiele sposobów na to, aby skutecznie radzić sobie ze stresem zawodowym, nawet tym najbardziej paraliżującym. Skuteczną metodą jest m.in. mindfulness, czyli praktykowanie bycia świadomym samego siebie w danej chwili, a także akceptowanie i doświadczanie wszystkich przeżyć i emocji. Mindfulness odnosi się zarówno do stanu ducha, jak i ćwiczeń mających pozwolić osobie trenującej osiągnięcie takiego stanu. Badania wykazały, że praktykowanie mindfulness pozwala zmniejszyć poziom niepokoju, wyczerpania emocjonalnego oraz zmniejsza ryzyko wypalenia zawodowego. Do tego chroni przed pojawieniem się negatywnych emocji, a nawet może przynieść pozytywne efekty w towarzyszeniu leczeniu depresji. Osoby praktykujące mindfulness zauważają również poprawę snu. Techniki można nauczyć się samemu, jednak dzięki wsparciu specjalistów oczekiwane efekty osiąga się znacznie szybciej.

Zgodnie z badaniami na temat zmniejszania stresu w miejscu pracy warto również zwrócić uwagę na to, ile czasu dziennie spędzamy na kontakcie z naturą. Wiele analiz wskazuje na jej zbawienną rolę w walce ze stresem – nie trzeba przy tym koniecznie wyjeżdżać poza miasto, jako że już samo patrzenie na rzeczy, mające związek z przyrodą, takie jak drzewa, rzeki czy plaża, działa odstresowująco. Jak jeszcze unikać nadmiernego stresu w pracy? Warto również zadbać o kontakt z naturalnymi materiałami, takimi jak drewno czy kamień.

Dla osób, które nie mogą sobie poradzić ze stresem we własnym zakresie, zalecana jest psychoterapia indywidualna. Pomoże ona określić osobiste źródła stresu, ustali, czy występujące objawy mają źródło jedynie w stresie, czy może są za nie odpowiedzialne inne czynniki oraz ‒ przede wszystkim ‒ pomoże odkryć indywidualne sposoby radzenia sobie ze stresem w życiu codziennym.