Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Jednym z nurtów, które często są wybierane przez pacjentów do pracy terapeutycznej jest modalność poznawczo-behawioralna. Czym wyróżnia się spośród innych terapii,  komu jest polecana w szczególności oraz jaka jest jej skuteczność?

Co to jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT) i na czym polega? 

Historia terapii poznawczo-behawioralnej sięga lat 60. XX wieku. Wówczas amerykański psychiatra Aaron Beck zaczął rozwijać myśl terapii poznawczej w kontekście leczenia depresji. Jego pomysły spodobały się innym psychologom ze Stanów Zjednoczonych ‒ Albertowi Ellisowi oraz Donaldowi Meichenbaumowi. Dzisiaj tych trzech specjalistów uważa się za ojców terapii poznawczo-behawioralnej (ang. cognitive-behavioral therapy – CBT).

Według głównych założeń tzw. CBT-u myśli i przekonania człowieka wpływają na jego odczucia emocjonalne oraz zachowania. Niestety nie zawsze ludzie odbierają świat zgodnie z jego stanem faktycznym. Oznacza to, że często towarzyszące przekonania są zniekształcone poznawczo, co prowadzi do wykształcenia błędnych i szkodliwych nawyków np. w zachowaniu.

Jakie są korzyści z terapii CBT?

Mówi się, że terapia poznawczo-behawioralna jest skoncentrowana na „tu i teraz” w życiu pacjenta. Jako terapia uznawana za krótkoterminową skupia się przede wszystkim na wypracowaniu nowych sposobów reagowania na rozmaite sytuacje czy transformacji tzw. myśli automatycznych na bardziej korzystne dla osoby w procesie terapeutycznym. Nie jest jednak tak, że psychoterapia poznawczo-behawioralna w ogóle nie dotyka przeszłości, kontekstu rodzinnego pacjenta czy jego wcześniejszych doświadczeń.

Czas trwania terapii w tej modalności jest zależny od kwestii, którą pacjent chce przepracować. Dotarcie do oczekiwanego efektu może mieć miejsce w trakcie jednego dłuższego spotkania, ale też w czasie kilkumiesięcznej regularnej psychoterapii.

Rola terapeuty w CBT

W psychoterapii poznawczo-behawioralnej istotną rolę pełni relacja na linii terapeuta‒pacjent i ich wzajemne porozumienie. Psychoterapeuta dobiera odpowiednie techniki do pracy poznawczo-behawioralnej, wśród których znajdują się m.in.:

• dialog sokratejski ‒ czyli nic innego jak umiejętne formułowanie pytań przez terapeutę, które mobilizują pacjenta do samodzielnego odkrywania własnych błędów poznawczych;
• przeformułowania poznawcze ‒ zamiana starych przekonań na nowe, lepiej funkcjonujące i dające większy komfort pacjentowi;
• ekspozycja ‒ sprawdza się w przypadku lęków oraz fobii i polega na kontrolowanym wystawieniu pacjenta na działanie lękowe, dzięki czemu pacjent zdobywa praktyczną wiedzę, jak radzić sobie w sytuacjach, których się obawia. Z czasem pacjent jest coraz mniej wrażliwy na elementy wywołujące u niego lęk;
• zadania domowe.

Czy ostatni punkt zaskoczył? Tak, w terapii poznawczo-behawioralnej część pracy pacjent wykonuje samodzielnie między sesjami. Są to tzw. zadania domowe: mogą one polegać na przemyśleniu pewnej kwestii, zaobserwowaniu, przeanalizowaniu zjawiska, zapisaniu pewnych myśli, a nawet doświadczeniu konkretnych sytuacji. To pokazuje, jak ważną rolę w całym procesie pełni właśnie pacjent! To jego motywacja i chęć zmiany jest kluczowa w procesie terapeutycznym.

Dla kogo terapia CBT będzie odpowiednia?

Dla kogo terapia poznawczo-behawioralna jest najczęściej polecanym nurtem? Mimo że początkowo skupiała się ona na leczeniu depresji, współcześnie wykorzystuje się ją do pracy również z innymi zaburzeniami. Terapia poznawczo-behawioralna będzie zatem dobrym wyborem, kiedy pacjent zmaga się na przykład z:

• zaburzeniami lękowymi,
• zaburzeniami nastroju,
• fobiami,
• zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi,
• stresem pourazowym (PTSD),
• bezsennością,
• uzależnieniami,
• zaburzeniami odżywiania,
• objawami somatycznymi oraz przewlekłym bólem,
• prokrastynacją.

CBT jest nurtem, który najlepiej sprawdza się w pracy z jasno określonym problemem. Jeśli zatem wiesz, że „coś jest nie tak”, ale nie masz pewności co to takiego, i chcesz udać się na spotkanie z psychoterapeutą, zapytaj najpierw, czy praca w ramach modalności poznawczo-behawioralnej będzie miała w Twoim przypadku sens. 

Jak przebiega sesja terapii CBT? 

Spotkania w gabinecie terapeuty poznawczo-behawioralnego odbywają się zazwyczaj raz w tygodniu i trwają około 50 minut. Zakładając, że jest to już któraś sesja z kolei, na początku psychoterapeuta zapyta prawdopodobnie o wnioski z zadania domowego (jeśli takie zostało zadane na poprzednim spotkaniu). W dalszej kolejności pojawi się pytanie o to, jak pacjent się czuje i z czym nowym przychodzi na spotkanie z terapeutą. Z racji tego, że CBT to terapia oparta na współdziałaniu pacjenta z terapeutą, plan spotkania będzie ustalony wspólnie. Bliżej końca sesji terapeuta zapyta o nowe przemyślenia, które mogą się pojawić przy okazji pracy terapeutycznej tego dnia oraz wskaże kolejne obszary do eksploracji w ramach pracy indywidualnej pacjenta.

Czy terapia CBT jest skuteczna? 

Dobra terapia to taka, która jest przede wszystkim skuteczna. Obecnie terapia poznawczo-behawioralna w opinii naukowców jest uznawana za jedną z najlepiej przebadanych pod kątem jej skuteczności i poleca się jej stosowanie w rozmaitych sytuacjach, przede wszystkim w przypadku leczenia zaburzeń lękowych, depresji, fobii, ale to tylko wierzchołek góry lodowej rekomendacji. 

Jakie są ewentualne skutki uboczne lub ograniczenia terapii CBT? 

Mniej jest natomiast przykładów sytuacji, kiedy psychoterapia poznawczo-behawioralna może nie być w pełni skuteczna (a właściwie jest zbyt mało badań, by tę skuteczność wiarygodnie potwierdzić). Jest to w szczególności praca z osobami mającymi trudności w mowie, doświadczającymi deficytów intelektualnych czy zaburzeń psychicznych o podłożu organicznym. Niemniej jednak w sytuacji, gdy CBT nie jest głównym nurtem terapeutycznym, można wykorzystywać go jako wsparcie terapii danego pacjenta. 

Metody i techniki wywodzące się z teorii poznawczo-behawioralnej w rękach doświadczonego psychoterapeuty, przy współpracy z pacjentem, który chce wykonać pracę terapeutyczną, mogą przynieść rewelacyjne efekty.

Jak znaleźć odpowiedniego terapeutę CBT?

Zanim umówisz się do psychoterapeuty poznawczo-behawioralnego sprawdź, czy w kręgu jego zainteresowań znajdują się zaburzenia, nad którymi chcesz pracować. Warto wiedzieć, że każdy terapeuta CBT może specjalizować się w konkretnym obszarze: są specjaliści, którzy najczęściej pracują z osobami uzależnionymi, są tacy, którzy posiadają większe doświadczenie w obrębie zaburzeń odżywiania itd. Te informacje zwykle możesz znaleźć na stronie internetowej terapeuty lub centrum psychologicznego, w którym dany psychoterapeuta poznawczo-behawioralny jest zatrudniony. Oprócz tego zorientuj się, czy dany terapeuta poddaje swoją pracę superwizji.

W Krakowie polecamy Twojej uwadze specjalistów z Centrum Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej BrainHELP. W naszych gabinetach znajdziesz różnych terapeutów, w tym osoby pracujące w nurtach poznawczo-behawioralnych. 

Jak przygotować się do terapii CBT? 

Pierwsze spotkanie z psychoterapeutą służy poznaniu siebie nawzajem. Pacjent dowiaduje się, w jakich obszarach terapeuta ma największe doświadczenie, czy poddaje swoją pracę superwizji, czy posiada certyfikat jednego z towarzystw psychoterapeutycznych w Polsce lub może jest w trakcie specjalistycznego szkolenia. Ważną kwestią jest też złapanie nici porozumienia, które jest przede wszystkim oparte na cechach osobowości terapeuty i pacjenta. 

Pierwsza sesja w gabinecie terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) to także moment, w którym ustalany jest kontrakt terapeutyczny. Pacjent może zapytać o to, jak długo ‒ w odniesieniu do przekazanych informacji ‒ może potrwać terapia, jak często będą miały miejsce sesje, jak wygląda kwestia ich odwoływania oraz płatności. Ważne, by już na początku mieć jasność w tych obszarach. 

Koszty terapii CBT w Krakowie

Koszty psychoterapii poznawczo-behawioralnej mogą być zredukowane, jeśli korzystasz z Poradni Zdrowia Psychicznego na NFZ. Wówczas pamiętaj, że tak jak do każdego innego specjalisty w Polsce wymagane jest skierowanie od lekarza rodzinnego.

Jeśli jednak wybierzesz wizytę prywatną, skorzystaj z oferty Centrum Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej BrainHELP. Nasi specjaliści z nurtu terapii poznawczo-behawioralnych przyjmują według wcześniej ustalonych cen, które w przypadku psychoterapii indywidualnej dorosłych wynoszą: