Zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) jest zaburzeniem neurorozwojowym, czyli związanym z odmienną pracą mózgu. Szacuje się, że dotyczy ok. 5% dzieci. Pierwsze objawy ADHD u dziecka zazwyczaj występują między 3. a 6. rokiem życia. Jak je rozpoznać? Które z nich mogą być powodem do niepokoju? Czy każde energiczne, gadatliwe dziecko kwalifikuje się do terapii? Kiedy zaprowadzić malucha do specjalisty?
Jakie są objawy ADHD u dziecka?
W ostatnich latach obserwujemy tendencję do nazywania nadpobudliwymi dzieci, których zachowanie w jakiś sposób odbiega od „normy”. Kilkulatki sprawiające problemy wychowawcze, żywiołowe czy też agresywne wrzuca się do worka z napisem „ADHD” bez postawienia diagnozy i bez wiedzy o tym, czym tak naprawdę jest zespół nadpobudliwości ruchowej. Przyjrzyjmy się zatem symptomom ADHD z naukowego punktu widzenia.
Objawy ADHD u dzieci można podzielić na trzy grupy:
- nadmierna impulsywność
- nadruchliwość
- zaburzenia uwagi
Nadmierna impulsywność ‒ kłopoty z odroczeniem reakcji
Pierwsza grupa objawów dotyczy sytuacji, w której dziecko działa pod wpływem impulsu, nie zastanawiając się nad konsekwencjami. Nie umie kontrolować swojej reakcji, a więc również powstrzymać jej. W rezultacie może robić rzeczy niebezpieczne, na przykład wybiec na ulicę bez rozejrzenia się wokół. To nie jest tak, że dziecko nie wie, jak należy się zachować. Wie, ale nie umie zapanować nad swoją reakcją w danej chwili. Ma trudności z jej odroczeniem, dlatego kiedy wpada na jakimś pomysł, realizuje go od razu.
Może się to przejawiać w:
- trudnościach z zaplanowaniem pracy (np. odrabianiem lekcji albo przygotowaniem się do wyjścia);
- zapominaniu o celu, częstym rozpraszaniu się;
- „przeszkadzaniu”, przerywaniu dorosłym rozmowy albo pracy;
- nieumyślnym niszczeniu zabawek;
- chęci, aby otrzymać coś natychmiast (zabawkę w sklepie, zauważony słodycz);
- braku umiejętności czekania na nagrodę.
Nadmierna ruchliwość
Druga grupa objawów ADHD u dzieci dotyczy nadmiernej aktywności ruchowej. „Nie może usiedzieć na miejscu” ‒ mówią rodzice o swoich pociechach. To prawda. Kilkulatek z ADHD ma bardzo dużą potrzebę ruchu, nie potrafi zbyt długo przebywać w jednym miejscu, nigdy nie siedzi nieruchomo, wierci się, zajmuje czymś dłonie. Jeśli połączymy to z nadmierną impulsywnością, otrzymujemy obraz dziecka, które swoją niepohamowaną potrzebę aktywności ruchowej musi zrealizować tu i teraz. Nieważne, czy trwa akurat lekcja w szkole czy obiad w rodzinnym gronie. Maluch wstaje ze szkolnej ławki albo odchodzi od stołu w chwili, w której przychodzi mu to do głowy, nie bacząc na konsekwencje, np. reprymendę ze strony rodzica czy nauczyciela.
Zaburzenia uwagi, czyli trudności z koncentracją
Dziecku z ADHD trudno się skupić, łatwo je rozproszyć. Potrafi ono wybrać tylko jeden z wielu bodźców, w dodatku nie umie ocenić, który z tych, jakie do niego docierają, jest najważniejszy. Dla niego wszystkie są równorzędne, wybiera więc przypadkowy, niekoniecznie ten, na którym w danym momencie zależy osobie dorosłej. Uczeń z ADHD ma zatem wielką trudność z słuchaniem tego, co mówi nauczyciel, niełatwo mu odrobić pracę domową czy zapamiętać przekazane informacje.
Do najczęstszych objawów z tej grupy należą:
- robienie kilku rzeczy na raz, przechodzenie od jednej wykonywanej czynności do drugiej;
- trudności ze słuchaniem oraz zapamiętywaniem;
- częste zapominanie, gubienie przedmiotów;
- niestosowanie się do poleceń.
Nie lekceważ pierwszych objawów ADHD u dziecka
Z zespołem nadpobudliwości ruchowej możemy mieć do czynienia wówczas, gdy u dziecka występują objawy ADHD z wszystkich trzech opisanych wyżej kategorii. Bywa, że rodzice wypierają problem, mimo że dziecko wysyła niepokojące sygnały. Ze strachu przed otrzymaniem diagnozy ignorujemy symptomy, tłumaczymy je skokami rozwojowymi albo okresami buntu. Tymczasem stwierdzenie, czy dziecko cierpi na zespół nadpobudliwości psychoruchowej, to pierwszy krok do tego, aby mu pomóc. Rozmowa z psychologiem pozwala rodzicowi zrozumieć, dlaczego jego dziecko zachowuje się tak, a nie inaczej, a przez to również dostosować własne reakcje. Jeśli wiemy, z czego wynika np. opieszałość malucha podczas ubierania się, możemy spróbować mu pomóc ‒ na przykład przypominać o celu, eliminować czynniki rozpraszające uwagę, itd.
Poza tym im wcześniej dziecko z ADHD rozpocznie terapię, tym większa jest jego szansa na poprawę jakości życia.
„Podejrzewam, że moje dziecko może mieć ADHD ‒ co robić?”
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko może mieć ADHD, pierwszym krokiem jest obserwacja objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie dziecka. Rozpoznanie ADHD zawsze wymaga specjalistycznej diagnozy, opartej na szczegółowych badaniach i wywiadzie.
Zgłoś się na konsultację do miejsca, które specjalizuje się w pomocy dzieciom i młodzieży, na przykład do naszego Centrum Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej BrainHelp. Sesja u specjalisty, takiego jak psycholog dziecięcy lub terapeuta, pozwoli ocenić sytuację i odpowiedzieć na pytanie, czy konieczna jest wizyta u psychiatry w celu postawienia pełnego rozpoznania.
Nie wahaj się szukać pomocy – im szybciej rozpoczniesz działania, tym lepiej dla Twojego dziecka.
Tekst powstał na podstawie: A. Kołakowski, A. Pisula, A. Bryńska, T. Wolańczyk, M. Skotnicka-Chaberek, ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców , Sopot 2023.
Pamiętaj: blogi i fora mogą nie być wystarczające. Skorzystaj z doświadczenia psychologów i psychoterapeutów. Nie obawiaj się szukać profesjonalnej pomocy.
