Ataki paniki – jak je rozpoznać?

Nagłe kołatanie serca, uczucie gorąca, trudność ze złapaniem tchu i ta natrętna myśl, że na pewno wydarzy się coś złego. Taki scenariusz może być bardzo dobrze znany osobom, które zmagają się atakami paniki. Skąd się one biorą? Jak rozpoznać pierwsze objawy i w końcu jak sobie z nimi radzić ‒ takie kwestie będą motywem przewodnim tego artykułu.

Co to jest atak paniki i na czym polega?

Atak paniki to intensywne uczucie strachu, które pojawia się nagle i osiąga szczyt w ciągu kilku minut. Nie musi mieć ono żadnej konkretnej przyczyny. Zwykle towarzyszy mu szereg fizycznych objawów, które mogą być bardzo nieprzyjemne. Ataki paniki mogą występować sporadycznie lub być częścią zaburzenia lękowego, znanego jako zespół lęku napadowego.

Czy ataki paniki to choroba psychiczna?

Pojedynczy, jednorazowy atak paniki, który dodatkowo może mieć podłoże w nacechowanym wieloma silnymi emocjami wydarzeniu (np. traumie) nie będzie traktowany jako jednostka chorobowa. Jednak powtarzające się epizody panikowe oraz niepokój towarzyszący pacjentowi pomiędzy nimi mogą świadczyć o tym, że mamy do czynienia z zaburzeniem lękowym.

Jak wygląda atak paniki? Krótko o objawach

Jak rozpoznać atak paniki? Ataki paniki mogą objawiać się na wiele sposobów, a oznaki mogą się różnić w zależności od osoby. Wśród najczęstszych symptomów, które mogą świadczyć o ataku paniki, są:

• Intensywny lęk lub strach: Główne uczucie to nagły, silny lęk, często bez wyraźnej przyczyny.
• Szybkie bicie serca (tachykardia): Serce może bić bardzo szybko, co często jest mylone z zawałem serca.
• Pocenie się: Nadmierne pocenie się, nawet w chłodnym otoczeniu (tzw. zimne poty).
• Drżenie lub dygotanie: Często towarzyszy atakom paniki.
• Duszenie się lub uczucie braku tchu: Trudności w oddychaniu są bardzo powszechne; zdarza się, że duszność obejmuje klatkę piersiową i jest mylona z problemami sercowymi.
• Zawroty głowy, oszołomienie: Uczucie, że można zemdleć.
• Nudności: Mogą wystąpić problemy żołądkowe.
• Derealizacja: Wrażenie, że świat wokół jest nierealny.
• Depersonalizacja: Uczucie oderwania od własnego ciała.

Jak widać, atak paniki może dawać o sobie znać w postaci objawów somatycznych (fizycznych), ale i emocjonalnych (psychicznych). To jednak, jakie są objawy ataku paniki u konkretnej osoby, jest kwestią indywidualną. U niektórych wystąpi cały szereg powyższych objawów (np. większość z nich), a u innych tylko niektóre. Dokładny wywiad ze specjalistą, a może też i obserwacja, pozwolą ustalić, czy dana osoba mierzy się właśnie z atakami paniki.

Czego boi się osoba podczas ataku paniki?

W ciągu kilku minut trwania ataku paniki w głowie osoby, która go doświadcza, mogą pojawić się rozmaite obawy. Jedną z najczęstszych jest lęk przed śmiercią ‒ np. na skutek zawału serca czy niemożności oddychania. Strach pojawia się też w kontekście utraty kontroli ‒ i nad ciałem, i nad umysłem (lęk przed chorobą psychiczną). Człowiek podczas ataku paniki może również obawiać się bycia w nim samotnym (bezradność), choć jednocześnie pojawia się obawa przed oceną innych przez pryzmat tego, co się robi w trakcie ataku.

Skąd się biorą ataki paniki? Słów kilka o przyczynach

Temat zaburzeń lękowych napadowych jest obszarem, w którym wciąż prowadzi się badania naukowe i szuka odpowiedzi na wiele pytań, w tym tych o genezę takiego stanu rzeczy. Od czego biorą się ataki paniki, co je powoduje? Jednym z czynników, które sprzyjają wystąpieniu ataków paniki, jest stres ‒ zarówno krótkotrwały, jak i przewlekły. Podobnie traumatyczne chwile w życiu pacjentów mogą w efekcie przyczynić się do zaistnienia lęku napadowego. Czym jeszcze mogą być spowodowane ataki paniki? Mogą mieć swoje źródło w używaniu substancji pobudzających, takich jak narkotyki czy kofeina. Napady paniki bywają także częścią objawów chorób takich jak problemy z tarczycą, padaczka czy napadowa hipoglikemia.

Naukowcy w odniesieniu do przyczyn ataków paniki badają rozmaite hipotezy związane z czynnikami neurofizjologicznymi, które w takim zaburzeniu mogłyby mieć swój udział. Ten obszar wciąż pozostaje eksplorowany, lecz na razie bez jednoznacznych wyników badań. Kwestia genetycznego dziedziczenia skłonności do ataków paniki nie jest w tym momencie potwierdzona, choć nie bez znaczenia pozostaje modelowanie zachowań rodziców przez dziecko, stąd obserwacja ataków paniki wśród członków rodziny może wpłynąć na większą skłonność do doświadczania takich stanów przez dziecko w życiu dorosłym.

„Boję się, że atak paniki zaraz nadejdzie”

Wśród osób zmagającymi się z zaburzeniem lęku napadowego często obserwuje się także wzmożone monitorowanie własnego ciała w poszukiwaniu objawów zagrożenia ‒ również pomiędzy epizodami napadu lęku. O takim zjawisku pisał badacz Adrian Wells. Zwracał on uwagę na nieadaptacyjną funkcję takiego stanu rzeczy. Osoby, które myślą, że przyjmując taką strategię, lepiej przygotują się na nadchodzące zagrożenie, w rzeczywistości są bardziej podatne na wystąpienie paniki.

Ile trwa atak paniki?

Ataki paniki zwykle trwają kilka, kilkanaście minut. To jednak, ile może trwać napad lękowy u konkretnej osoby, jest również kwestią indywidualną.

Jak radzić sobie z atakami paniki?

Radzenie sobie z atakami paniki może być wyzwaniem, ale istnieją elementy, o które warto zadbać w trosce o redukcję objawów lęku napadowego.

• Aktywność fizyczna ‒ ćwiczenia na ataki paniki? Czemu nie! Regularne pobudzanie i wzmacnianie ciała w naturalny sposób to prosta droga do zmniejszenia poziomu stresu i poprawę nastroju.
• Unikanie używek i zdrowa dieta ‒ nadmierne korzystanie z kofeiny, alkoholu, a także zażywanie narkotyków nie mają dobrego wpływu na układ nerwowy organizmu człowieka. Warto zatem zadbać o ograniczenie takich substancji w codziennym funkcjonowaniu.
• Wsparcie społeczne ‒ rozmowa z bliskimi osobami może pomóc w radzeniu sobie z lękiem.
• Psychoterapia psychodynamiczna, pychoanalityczna i terapia humanistyczno-egzystencjonalna Gestalt ‒ to skuteczne formy terapii, które mogą pomóc w zrozumieniu i zmianie myślenia oraz zachowań związanych z lękiem.
• Leki ‒ w niektórych przypadkach lekarz psychiatra może przepisać tabletki przeciwlękowe lub antydepresyjne po to, by walczyć z napadami paniki.

W zestawieniu sposobów na ataki paniki nie wymieniliśmy technik oddechowych, relaksacyjnych czy różnego rodzaju wizualizacji, które często w takim kontekście pojawiają się w źródłach opisujących samopomoc w przypadku ataków paniki. Dlaczego? Wykorzystywanie takich narzędzi na własną rękę często jest ucieczką przed rzeczywistym zmierzeniem się z problemem ataków paniki i w rezultacie nie przynosi korzyści terapeutycznych, a nawet może pogłębiać występujący problem.