ADHD to zaburzenie, które często kojarzy się z dziećmi, a konkretniej z niegrzecznymi chłopcami, od których trudno egzekwuje się podstawowe zasady życia w społeczeństwie. Współcześnie jednak coraz więcej dorosłych decyduje się na diagnostykę w kontekście zaburzenia nadpobudliwości psychoruchowej. Jak można zaobserwować m.in. w mediach społecznościowych, taką diagnozę otrzymuje całkiem sporo pań. Jakie są zatem objawy ADHD dorosłego? Czy są wśród nich takie, które absolutnie nie kojarzą się na pierwszy rzut oka z ADHD? Przekonajmy się!
Objawy ADHD, o których nie masz pojęcia
Pierwsze objawy ADHD, czyli zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, u osoby dorosłej rzeczywiście wcale nie muszą przywodzić nam na myśl zaburzenia z grupy tzw. neuroatypowych. Jest to w dużej mierze związane z tym, że człowiek dorosły przeszedł już sporo etapów socjalizacji i jako tako nauczył się funkcjonować w społeczeństwie. Nie oznacza to jednak, że pewne aspekty życia nie sprawiają mu trudności większych niż innym osobom.
Wśród nieoczywistych objawów, jakie mogą (ale też nie zawsze muszą) świadczyć o ADHD, znajdziemy:
- problemy z zarządzaniem sobą w czasie ‒ aspekt planowania i dotrzymywania terminów jest ogromnym wyzwaniem dla osób z ADHD. Ma na to wpływ zarówno łatwość rozpraszania uwagi osoby z ADHD, jak również kłopot z wykonywaniem zadań monotonnych i dających efekt odłożony w czasie;
- trudności w relacjach międzyludzkich ‒ dorosła osoba z ADHD może mieć problem z utrzymaniem stałych relacji zarówno natury przyjacielskiej, jak i romantycznej. Na jakość związków wpływa zmienność nastrojów takiej osoby czy choćby jej impulsywność;
- problemy z koncentracją lub nadmierne skupienie ‒ zwykle ADHD kojarzy się z tą pierwszą cechą, jednak w przypadku dorosłych może zdarzyć się, że „znikają” oni ze swoją uwagą podczas rozmowy, spotkania, głęboko koncentrując się na zupełnie innych rzeczach;
- skłonność do ryzyka ‒ podążanie za nagłymi impulsami jest bardzo charakterystyczne dla osób z ADHD i może się pojawiać w kontekście spontanicznych decyzji, ale też np. kompulsywnego wręcz wydawania pieniędzy. Ta cecha może jednak być wykorzystywana też w konstruktywny sposób, np. podczas wykonywania ryzykownych zawodów;
- nadmierna emocjonalność ‒ zarówno w przypadku emocji określanych jako pozytywne, jak i tych negatywnych, osoby z ADHD reagują gwałtownie i bardzo intensywnie.
Przyczyny ADHD
Przyczyn ADHD należy upatrywać się w biologii, a przede wszystkim w kwestii genetyki i funkcjonowania mózgu. Badania naukowe wskazują, że osoby z ADHD mogą mieć mniejszy poziom neuroprzekaźników (np. dopaminy), niż osoby neurotypowe. Choć aspekt biologiczny jest kluczowy, warto też zwracać uwagę na czynniki środowiskowe: stres w dzieciństwie, traumy też mogą wzmagać prawdopodobieństwo wystąpienia ADHD.
Jak zdiagnozować ADHD u dorosłych?
Diagnoza ADHD u dorosłych nie jest wcale taka szybka i prosta. Objawy, jakie mogą wskazywać na występowanie ADHD, często po pierwsze nie są w ogóle kojarzone z zaburzeniem na tle neurorozwojowym, a po drugie mogą być mylone z innymi problemami, takimi jak depresja czy zaburzenia lękowe.
Proces diagnozowania ADHD u osoby dorosłej jest przede wszystkim skoncentrowany na dogłębnym wywiadzie z psychiatrą. Analizuje on szczegółowo zachowanie pacjenta w wieku aktualnym, ale też pyta o lata wcześniejsze. W tematyce dzieciństwa może także zostać zaproszona do procesu diagnostycznego rodzina pacjenta (rodzice, starsze rodzeństwo lub osoby, które dobrze i długo znają pacjenta).
Diagnoza ADHD opiera się na wypełnianiu kwestionariuszy i testów diagnostycznych, obserwacji i opisie objawów, które wpływały i wpływają na codzienne funkcjonowanie pacjenta. Istotne może się też okazać wykluczenie występowania innych zaburzeń.
ADHD u dorosłych ‒ jak sobie radzić?
Warto podkreślić to, że każdy człowiek jest inny i każdy może potrzebować innych strategii radzenia sobie z trudnościami w życiu codziennym. Tyczy się to również ADHD. Przedstawione poniżej pomysły u jednej osoby świetnie zdadzą egzamin, a u niektórych okażą się zupełnie nieskuteczne. Warto więc, metodą prób i błędów, znaleźć w tym własny złoty środek. Jakie zatem obszary proponujemy przetestować?
- Planowanie i organizacja: w tym aspekcie mogą się sprawdzić kalendarze czy aplikacje z listami „to-do”. Wiele dorosłych osób z ADHD potwierdza, że skreślanie zrealizowanych punktów z takich list jest przyjemne, a przez to skuteczne. Podczas planowania warto też duże projekty dzielić na mniejsze zadania, etapy, które nie przerażają swoim ogromem i szybciej można je odhaczyć.
- Relaksacja: medytacja, techniki mindfulness czy joga mogą pomóc uspokoić gonitwę myśli, a także nauczyć panowania nad gwałtownymi reakcjami.
- Psychoterapia indywidualna: niezwykle pomocna w radzeniu sobie z objawami ADHD jest terapia poznawczo-behawioralna.
Jak pokazuje praktyka, sporo warte w przypadku ADHD jest także utrzymywanie zdrowego stylu życia, w tym regularnej aktywności fizycznej, zdrowej diety, czy wysokojakościowego snu.
Leczenie ADHD u dorosłych
Obecnie w radzeniu sobie z ADHD ważną rolę odgrywają przede wszystkim trzy czynniki:
- farmakoterapia ‒ pacjentom z ADHD przypisuje się leki neurostymulujące (np. metylofenidat);
- psychoterapia indywidualna ‒ w jej ramach można zrozumieć własne myśli i zachowania, a także nauczyć się z nimi funkcjonować;
- psychoedukacja ‒ pozwala ona poznać przyczyny występowanie niektórych objawów i znaleźć skuteczne techniki radzenia sobie z nimi.
Dobrze wiedzieć, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej nie jest chorobą psychiczną, a zaburzeniem neurorozwojowym. Oznacza to, że rozpoczęta terapia ADHD u dorosłych nie prowadzi do całkowitego wyleczenia, lecz do złagodzenia objawów i ułatwienia pacjentowi codziennego funkcjonowania z ADHD.
Nieleczone ADHD u dorosłych
Osoby, które zmagają się z objawami ADHD i nie podejmą żadnych kroków terapeutycznych, mogą przede wszystkim doświadczać trudności na polu zawodowym, finansowym, a także relacyjnym. Dodatkowo sytuację mogą komplikować inne współwystępujące zaburzenia. Dziś wiemy, że ADHD może na przykład współistnieć ze spektrum autyzmu, depresją czy zaburzeniami lękowymi. Zdiagnozowanie ich w dorosłym wieku może oczywiście nie być łatwe, dlatego tak ważne jest przeprowadzenie rzetelnego wywiadu z pacjentem.
Źródła:
Antshel, K. M. i Russo, N. (2019). Autism Spectrum Disorders and ADHD: Overlapping Phenomenology, Diagnostic Issues, and Treatment Considerations. Current psychiatry reports, 21(5), 34, s. 1020‒1025.
Blum, K. i in. (2008). Attention-deficit-hyperactivity disorder and reward deficiency syndrome. Neuropsychiatric disease and treatment, 4(5), 893–918.
Thapar, A., Cooper, M., Jefferies, R. i Stergiakouli, E. (2012). What causes attention deficit hyperactivity disorder? Archives of disease in childhood, 97(3), 260–265.
