Wiele słyszy się o negatywnych skutkach stresu na samopoczucie i zdrowie człowieka. Dzieci również narażone są na stresujące sytuacje, a jednym z najczęściej przewijających się stresorów wśród najmłodszych jest lęk szkolny. Jak przejawia się stres u dziecka, czym jest powodowany oraz jak rodzic może pomóc radzić sobie ze stresującymi sytuacjami? I wreszcie, czy stres zawsze jest zły?
Stres okazjonalny vs stres chroniczny u dziecka
Mianem stresu określa się reakcję organizmu na trudną sytuację, w której należy dokonać pewnego wysiłku fizycznego lub psychicznego. Sprawdziany, otrzymanie złej oceny, zmiana szkoły, dorastanie, pierwsza randka – te wszystkie wydarzenia mogą powodować uczucie stresu. Objawy stresu okazjonalnego u dzieci to:
- pobudzenie,
- wykonywanie chaotycznych ruchów,
- płacz,
- odmawianie wykonania danej czynności,
- unikanie kontaktu wzrokowego z rodzicem,
- chęć stałego przebywania z rodzicem lub przeciwnie – izolacja od niego.
Inaczej dzieje się wtedy, gdy stres ma charakter chroniczny, czyli gdy mamy z nim do czynienia na co dzień oraz nie potrafimy sobie z nim radzić. W przypadku dzieci czynniki prowadzące do pojawienia się stresu przewlekłego to: częste przeprowadzki, doświadczanie codziennych kłótni rodzicielskich, przemoc domowa, przewlekła choroba dziecka, rodzeństwa lub rodzica czy nieradzenie sobie w szkole. Gdy dziecko stale doświadcza sytuacji stresowej, mogą pojawić się u niego takie objawy jak:
- izolowanie się od rówieśników,
- postawa buntownicza lub przeciwnie – bierność wobec otoczenia,
- problemy ze snem,
- wrogość wobec otoczenia,
- zachowania kompulsywne, takie jak obgryzanie paznokci,
- wahania wagi, bóle żołądka, zawroty głowy.
U mniejszych dzieci decydującą rolę w łagodzeniu sytuacji konfliktowych odgrywają rodzice, na dalszym etapie rozwoju coraz istotniejsza staje się też przynależność do grupy rówieśniczej. Kilkulatki reagują emocjonalnie na sytuacje stresowe, ponieważ nie potrafią nad nimi kontrolować; dopiero w okresie dorastania zaczyna się kształtować ich umiejętność właściwej oceny sytuacji.
Pokonywanie stresu u dzieci – sposoby
Należy pamiętać o tym, że najcenniejszym prezentem, jaki rodzice mogą dać dziecku jest miłość i stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju. Dzięki zdrowej atmosferze w domu maluch ma możliwość wypracowania dobrej samooceny oraz zdobywa odporność na stres. Żeby pomóc najmłodszym w radzeniu sobie ze stresującymi sytuacjami warto sięgnąć również po poniższe metody:
- wprowadzenie codziennej rutyny i zasad ‒ za złamanie których dziecko musi liczyć się z określonymi konsekwencjami – takie działanie daje maluchowi poczucie bezpieczeństwa i stałości,
- wysyłanie jasnych komunikatów ‒ czyli precyzyjne określanie tego, co jako rodzice wymagamy od latorośli,
- brak presji w kwestii ocen – rodzice nie powinni wymagać od dziecka jedynie najlepszych ocen, ponieważ nie zawsze dane zadanie da się wykonać w 100 procentach; wymaganie czerwonego paska na świadectwie sprawia również, że maluch uzależnia swoją samoocenę od wyników w szkole,
- zaprzestanie porównywania dziecka z rówieśnikami – dorośli powinni pamiętać o tym, że ich pociecha jest unikatowym bytem, posiadającym własne predyspozycje i talenty, dlatego nie można porównać z innymi. Uznawanie rówieśników dostających wyższe oceny za lepszych może również negatywnie wpłynąć na poczucie wartości dziecka oraz sprawić, że będzie ono odczuwało codzienną presję.
Jak walczyć ze stresem u nastolatków?
Dorastanie to okres, w którym wiele stresujących sytuacji jest związanych z interakcjami z grupą rówieśników: akceptacją ze strony kolegów i koleżanek z klasy i podwórka, pierwszymi przyjaźniami oraz miłościami. Jest to również czas, gdy młody człowiek świadomie podejmuje decyzje mogące zaważyć o jego przyszłości. Jednym z najlepszych sposobów na to, aby pomóc nastolatkowi ze stresem, jest szczera rozmowa, którą warto zainicjować szczególnie wtedy, gdy dziecko przejawia objawy stresu chronicznego. Opiekun nie powinien oceniać rozmówcy, raczej starać się przyjąć empatyczną postawę i poszukać wspólnych punktów – w końcu każdy dorosły sam był kiedyś nastolatkiem. W przypadku dorastających dzieci również nie należy stosować presji; zwłaszcza w zakresie otrzymywanych ocen – egzaminy w szkole średniej, a wreszcie matura są same w sobie wystarczająco stresujące. Kalendarz nastolatka nie powinien być również zbyt przeciążony – nadmierna ilość zajęć dodatkowych nie zawsze oznacza więcej nabytych umiejętności. Warto przekazać nastolatkowi praktyczne umiejętności, które pozwolą mu radzić sobie ze stresem, takie jak:
- zarządzanie sobą w czasie,
- tworzenie planów działania czy harmonogramów powtórek, które pomogą mu sprawnie przyswajać szkolny materiał,
- uprawianie aktywności fizycznej, która pozwala rozładować kumulujące się w ciele napięcie,
- przygotowywanie zdrowych i zbilansowanych posiłków,
- dbanie o wystarczającą ilość snu i wypoczynku.
Potrzebujesz wsparcia? W Centrum Psychoterapii i Pomocy Psychologicznej BrainHELP prowadzimy psychoterapię dzieci i młodzieży w Krakowie
Pamiętaj: blogi i fora mogą nie być wystarczające. Skorzystaj z doświadczenia psychologów i psychoterapeutów. Nie obawiaj się szukać profesjonalnej pomocy.
